De impact van stress en trauma

Soms moet je terug naar het moment

In de jaren ‘60 dacht men dat apathie na trauma voortkwam uit ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Echter, dankzij het werk van professor Stephen Porges in de psychiatrie vanaf de jaren ‘90, begrijpen we nu beter de complexiteit van stressreacties en post-traumatische stressstoornis (PTSS). Dit artikel verkent hoe deze inzichten ons begrip van fysieke en mentale gezondheid hebben veranderd, met speciale aandacht voor de polyvagale theorie van Porges.

De ontwikkeling van de Polyvagale theorie

Het is dankzij het werk van Stephen Porges duidelijk ­geworden dat lichamelijke klachten vaak een gevolg kunnen zijn van stress en trauma. Voorbeelden hiervan zijn hoofd-, rug- en gewrichtspijn, hoge bloeddruk, maag- en darmstoornissen, chronische ontstekings­processen, chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS), migraine, fibromyalgie, allergieën, burn-out en depressie.

Dit alles lijkt te maken te hebben met hoe onze hersenen en ons zenuwstelsel zich evolutionair hebben ontwikkeld. Omdat het signaal via de vagale zenuw loopt van de hersenen naar de buikorganen, die bestaat uit een ­voorste en achterste deel, wordt het de ‘polyvagale’ ­theorie van Porges genoemd.

1. De dorsale vagus reactie: Shock

De achterste route, ook wel ‘dorsale vagus’ genoemd, is evolutionair de oudste route. Het was een manier om te reageren op gevaar uit de omgeving. Door te doen alsof je ‘dood’ was (“freeze”), bestond de kans dat je aanvaller zijn interesse verloor en afdroop. Voilá, bedreiging ­afgeweerd! We spreken ook wel van een ‘shock’.

Je wordt ongevoeliger voor pijn, je hartslag, bloeddruk, temperatuur en spierspanning nemen af. Er is bijna geen gezichtsuitdrukking meer en oogcontact wordt vermeden. Ook treedt er een immuun-pauze op. Kortom, er brandt wel licht, maar er is niemand thuis.

2. Sympathische reactie: Actieve confrontatie

De tweede reactie is sympathisch, dat wil zeggen ‘actief’. Dan ga je in gevecht met je aanvaller, of je zet het op een lopen (ook wel bekend als fight/flight reactie). Er is veel adrenaline, die nodig is voor een hoge bloeddruk en hartslag, zodat het zuurstofrijke bloed snel naar de spieren en belangrijke organen kan worden gestuurd. De spijsvertering en het immuunsysteem gaan op een laag pitje. Want wie wil een virus aanpakken, als er een tijger achter je aan zit? Vaak zie je ook een leging van darm en blaas, want dan kun je sneller rennen.

3. Parasympathische reactie: Sociale betrokkenheid en herstel

Het derde en laatste stadium verloopt via het voorste deel van de nervus vagus en is weer parasympathisch (= kalmerend) en is evolutionair gezien het meest recent ontwikkeld. Deze fase wordt ook wel de ‘sociale betrokken­heidsfase’ of ‘verbindingsfase’ genoemd.

Hij bestaat uit het oplossen van een probleem door communicatie en verzorging. Denk ook aan de aapjes die elkaar gaan vlooien nadat ze ruzie hebben gemaakt. Er is weer oogcontact, aanraking en je hebt weer toegang tot het voorste deel van je hersenen (frontale kwab) waardoor je creatieve oplossingen kunt bedenken en ‘baas’ bent over je leven. We voelen ons weer verbonden met onszelf en met de gemeenschap. Het invoelend vermogen en onze weerbaarheid (ook immuun-functie) nemen weer toe. Onze bloeddruk en hartslag normaliseren weer, overbelast weefsel wordt gerepareerd en er kan weer energie naar het spijsverteringssysteem.

Het Belang van Flexibele Stressreacties

Hoe flexibeler je van fase 1 of 2 naar fase 3 kunt komen, des te weerbaarder je emotioneel bent en fysiek gezonder. Een ‘polyvagale switch’ betekent dat men door een trauma of langdurige blootstelling aan stress in fase 1 of 2 blijft hangen. En dat de bijbehorende fysieke reactie, chronisch wordt en ziekte kan veroor­zaken (exhaustion / uitputting). Het is dus belangrijk om eerst deze reacties te leren herkennen, om vervolgens op zoek te gaan naar een oplossing.

Een oefening om te beginnen: 
Probeer eens de rustige buikademhaling.

• Leg één hand op de buik en één hand op de borst.
• Adem nu rustig door de neus in, waarbij je probeert je buik als een ballonnetje op te blazen.
• Je voelt dan dat de hand op je buik omhoogkomt en de hand op je borst niet.
• Bij de uitademing doe je je lippen een beetje van elkaar (tuiten) en blaas alle lucht uit alsof je een veertje wegblaast.
• Je hand op je buik zakt nu weer.
• Als alleen de hand op je buik beweegt, weet je dat je je middenrif gebruikt en niet de tussenribspieren. Die laatste gebruik je namelijk bij inspanning en niet bij ontspanning.
• Probeer deze oefening 4-5 keer ’s ochtends en ’s avonds bijvoorbeeld in bed. Je zult zien dat het steeds makkelijker gaat.
• Zodra het in bed lukt, probeer het dan ook eens in de auto of in de supermarkt. Er zal een wereld voor je open gaan.

Kinesiologie is bij uitstek de therapie om te werken aan trauma, stress of een polyvagale switch. Ook een goed gesprek met een psycholoog of met onze Vitaal-therapeut Marcel kunnen je weer op weg helpen. En natuurlijk staat Myrthe altijd voor u klaar om u in de watten te leggen met een heerlijke massage of met yoga/meditatie avonden.

Maar ook een stevige wandeling aan het strand of in het bos van tenminste 30-40 minuten, waarbij je nog kunt zingen, is ook een prima start. Wat dat betreft wonen we toch maar prachtig in ons mooie Zeeland.

Door deze technieken te integreren of de mogelijkheid te benutten om een van onze deskundige therapeuten te bezoeken, vergroot u uw veerkracht tegen stress en bevordert u een gezonder, evenwichtiger leven. Samen zetten we de eerste stap naar een diepgaand herstel en welzijn.

Wilt u een afspraak maken met Christine?

Dat kan via: info@jaspersepraktijkencentrum.nl of bel ons op 0118 – 471 823.